DIEMEN J VAN & HOF HJ (2005) THEMADAG 'PROOI-PREDATORINTERACTIES BIJ VOGELS': Telemetrisch onderzoek aan sperwers. LIMOSA 78 (2): 81-82.

Op grond van biometrische gegevens van met levende lokkers gevangen, en dus hongerige, Sperwers in de periode 1989-2004 in Noord- Brabant en Gelderland lijken de seksen naast een verschil in bouw ook een verschillend bioritme te hebben. Mannen jagen de hele dag en wegen 's avonds gemiddeld meer dan 's morgens. Vrouwen jagen weliswaar ook op alle tijden van de dag, maar vertonen gemiddeld geen toename in gemiddeld gewicht. Dit houdt waarschijnlijk verband met het door vrouwtjes bejagen van grotere prooien. Vrouwen kunnen hierdoor en vanwege hun gunstiger energiehuishouding (verhouding tussen gewicht en lichaamsoppervlak) een langere interval tussen maaltijden overbruggen, met als kennelijk gevolg een bioritme dat afwijkt van de '24-uur doctrine' waaraan mannetjes onderhevig zijn.
      We hebben getracht bovenstaand fenomeen te toetsen door met een zender uitgeruste Sperwers te volgen. Het gaat hier om per fiets gedurende enkele uren (tot 8 uur aaneensluitend) gevolgde vogels die vrijwel continu in de gaten konden worden gehouden en waarvan alle activiteiten en vele prooivangsten werden geregistreerd. Slechts een deel van de metingen vond plaats buiten de broedperiode en alleen mannen werden gevolgd. Het beeld van de continu actieve man komt naar voren, maar het materiaal is nog bescheiden en dient vanzelfsprekend nog uitgebreid te worden naar vrouwtjes.
      Metingen in de broedperiode konden we legio doen en die gaven een goede indruk hoe sperwermannetjes vrijwel continu prestaties kunnen leveren (gemiddeld één prooi per 100 minuten). Daarbij blijken individuen, ondanks een enorme overeenkomst in het gebruik van de ruimte waarbij ze elkaars routes soms 'kopiëren', toch verschillende strategieën te hebben om prooi te verschalken, meestal toegespitst op het bemachtigen van een bepaalde prooisoort op een bepaalde plek.
      Een jagende Sperwer genereert vrijwel continu antipredatorgedrag, zelfs zo frequent en intensief dat het een hulpmiddel vormt bij het zenderonderzoek. Belangrijke stoorzenders (voor de jagende Sperwer) in bewoond en agrarisch landschap vormen Spreeuw en Merel, die op de plek waar een Sperwer actief is (of in hinderlaag zit) omhoog schieten en continu alarmsignalen afgeven. Merels houden dit bijzonder lang vol (> 10 minuten). De meeste andere soorten komen iets later in staat van paraatheid (mezen, vinken, mussen). Vink en Groenling kunnen echter ook erg lang (> 10 min) en consequent alert blijven tot het gevaar geweken is. Mussen zijn hierin iets 'slordiger' en komen vaak weer in actie na drie tot zeven minuten. Zangvogels van open landschap kiezen het luchtruim om een Sperwer te hinderen: Boerenzwaluw en Witte Kwikstaart proberen boven een Sperwer te vliegen en begeleiden hem met roep en zang. Zangvogels in gesloten bos bevriezen bij een naderende Sperwer, alarm komt daar voornamelijk van mezen, Winterkoning, Boomklever en Gaai. Potentiële prooisoorten profiteren van elkaars alarmsignalen. Sperwers reduceren de kans op alarmerende (vroegtijdig alerte) prooidieren door onopvallend te vliegen (laag, parallel aan lijnvormige elementen in het landschap, door greppels, door kronen) en ongezien in hinderlaag te gaan. Ook kunnen ze in hun vliegbewegingen andere soorten imiteren (Grote Lijster, Turkse Tortel, Gaai, Groene Specht) en daardoor onopgemerkt een gunstige uitvalsbasis betrekken.
      Naast het beeld van de (reproductief) 'geslaagde Sperwer', verkregen we ook een beeld van de mislukte Sperwer. Het blijkt voor sommige individuen niet eenvoudig om aspecten zoals nestelgedrag, het onderhouden van de paarband met een wijfje, territoriaal gedrag naar andere mannen en jachtvaardigheden, samen goed op de agenda te krijgen. Op haar beurt maakt een Sperwervrouwtje in dit opzicht ook niet altijd de juiste partnerkeus.

[gratis pdf] [english summary]