(2003) Recensie: LWVT & SOVON. 2002. Vogeltrek over Nederland. LIMOSA 76 (1): 41-42.

Vogeltrek over Nederland. LWVT/SOVON 2002. Schuyt & Co BV, Haarlem. ISBN 90 6097 566 9. Prijs € 41,-.

In hetzelfde jaar waarin deel 2 van de Avifauna van Nederland uitkwam dat de status, verspreiding en trek van algemene en schaarse Nederlandse vogels samenvat, verscheen ook Vogeltrek over Nederland, dat de doortrek van een groot aantal soorten in veel meer detail beschrijft. Het boek geeft een overzicht van het materiaal dat tussen 1976 en 1993 is verzameld in ruim 67 000 uren systematisch trektellen op 121 posten verspreid over Nederland door enthousiaste leden van de Landelijke Werkgroep Vogeltrektellen (LWVT). Daarmee is het dus vooral een beschrijving van de zichtbare vogeltrek over Nederland: die in de onderste luchtlagen en gedurende de dag. Nachtelijke en hoge trek over Nederland, die in omvang het aantal zichtbare passanten wel eens ver kunnen overtreffen, blijven noodgedwongen onbesproken, hoewel een kader is opgenomen over radaronderzoek. Dat neemt niet weg dat het boek een schat aan niet eerder gepubliceerde gegevens bevat, die op uiterst toegankelijke wijze worden gepresenteerd.
      Ruim de helft van het boek bestaat uit een overzicht van de telresultaten voor 104 talrijke en 61 schaarsere soorten. Verloop van de aantallen trekkers over het jaar en over de dag, variatie in treksterkte en vliegrichting over Nederland (apart voor voor- en najaar), en trends in aantallen over 1980- 93 worden op één pagina samengevat in informatieve grafieken en kengetallen. Het seizoenspatroon wordt apart getoond voor vier verschillende regio's, waarbij vaak opmerkelijke verschillen in sterkte en soms ook in timing van de doortrek blijken. In de soortteksten wordt beknopte informatie gegeven over status, verspreiding en broed- en overwinteringsgebieden van de doortrekkers, en worden de grafieken toegelicht en geïnterpreteerd. Ook wordt een op een bewerking van het telmateriaal gebaseerde schatting gegeven van het totale aantal vogels dat (overdag) ons land passeert.
      De interpretaties geven veelal verklaringen voor verschillende doortrekgolven in termen van (deel)- populaties: vogels van verschillende herkomst (zoals ondersoorten), leeftijd of geslacht. Hierbij is goed gebruik gemaakt van de beschikbare literatuur, maar een enkele maal is het onderscheid tussen bewezen feit en speculatie onduidelijk of zijn de interpretaties discutabel. Zo is het onwaarschijnlijk dat de tweede voorjaarsgolf van de Bonte Strandloper geheel is toe te schrijven aan Baltische, IJslandse en Groenlandse vogels.
      De soortbesprekingen worden voorafgegaan door inleidende hoofdstukken die respectievelijk de ontstaansgeschiedenis van de LWVT en van het boek, een algemene inleiding over vogeltrek en de historie van Nederlands trekonderzoek, en de methoden gebruikt bij de gegevensverzameling en analyses beschrijven. Na de soortbesprekingen volgt een hoofdstuk waarin de resultaten op een hoger dan soortniveau worden geïntegreerd: overeenkomsten en verschillen tussen (groepen) soorten in doortrek over de dag en over het seizoen, en effecten van geografie, landschap en weer op de treksterkte. Zelfs voor oude trektelrotten zullen sommige van de hier getoonde patronen eye-openers zijn; in ieder geval noden ze tot nadenken over achtergronden en oorzaken. Een volgend hoofdstuk geeft een overzicht van de schattingen van het totale aantal (overdag) over Nederland trekkende vogels. Die blijken redelijk goed te correleren met populatieschattingen op grond van tellingen in overwinterings- of broedgebieden, hoewel afwijkingen tot een factor tien naar boven of beneden geregeld voorkomen. Tot slot gaat een hoofdstuk in op variatie tussen jaren in de waargenomen aantallen trekkers, die bij sommige soorten een verrassend goede afspiegeling blijken van variaties in aantallen broedvogels of hun broedsucces. Ook irrupties komen aan bod.
      Deze in- en uitleidende hoofdstukken tillen het boek ver uit boven een opsomming van de telresultaten. Ze maken het, naast zijn nut als naslagwerk, ook aantrekkelijk om zo maar hier en daar wat te lezen. De vele foto's en prettige lay-out dragen daar ook toe bij. De LWVT als geheel en de groep van uitwerkers en auteurs in het bijzonder hebben iets moois tot stand gebracht.

Recensie van Hans Schekkerman

[gratis pdf] [english summary]