FONTIJN W J & M JONKER (2009) Stormvogeltjes op de Waddenzee. Een nieuw fenomeen.. LIMOSA 82 (3): 187-193.

Stormvogeltjes worden maar zeer zelden gezien boven de Waddenzee. Er zijn in meer dan een eeuw tijd slechts enkele exemplaren waargenomen langs de Wad den kust van Groningen, Friesland en Noord- Holland. In november 2006 vond tijdens een stormperiode een kleine invasie van Stormvogeltjes plaats in Nederland. Bijzonder daarbij was dat het merendeel van de vogels werd waargenomen op de Waddenzee. Ook tijdens een zware stormperiode in november 2007 werden hier relatief veel Stormvogeltjes gezien. Naar aanleiding hiervan wordt in dit artikel het voorkomen van de soort in het Waddengebied besproken.

Het Stormvogeltje Hydrobates pelagicus is een broedvogel van de oostelijke Atlantische Oceaan, noordelijk tot aan IJsland en de Barentsz Zee (op ten minste twee eilandjes voor de kust van Noorwegen) en zuidelijk tot de Canarische Eilanden. Stormvogeltjes broeden voornamelijk in holen op afgelegen en ontoegankelijke eilanden die grotendeels vrij zijn van zoogdierpredatoren. Hierdoor en door de nachtelijke leefwijze is het Stormvogeltje een van de moeilijkst te inventariseren vogelsoorten. Exacte gegevens over populatieomvang en populatietrends zijn zodoende schaars. De totale wereldpopulatie wordt geschat op 300 000-680 000 paren (Mitchell et al. 2004). Zo'n 90% daarvan broedt op de Faeröer Eilanden (150 000-400 000 paren), Groot-Brittannië (20 000-150 000, schatting tijdens Seabird 2000: 25 710 'schijnbaar bezette nesten', Mitchell et al. 2004), Ierland (50 000-100 000, schatting tijdens Seabird 2000: 99 065 schijnbaar bezette nesten) en IJsland (50 000-100 000). Kleinere kolonies bevinden zich langs de Atlantische kusten van Noorwegen (1000-10 000 paren), Frankrijk (400-600), Spanje (1700-2000) en op de Canarische Eilanden (1000) (Mitchell et al. 2004, BirdLife International 2009). De bovengenoemde aantallen zijn exclusief die van de voormalige ondersoort H. p. melitensis uit het Middellandse Zeegebied. Deze recent afgesplitste ondersoort (zie hieronder) broedt met een geschat aantal van 8500 tot 15 500 paren op eilanden in het centrale en westelijke deel van de Middellandse Zee, vooral rond Malta en de Balearische Eilanden. Daar - naast zijn er ook enkele kleine kolonies bekend van het vasteland van Spanje (van Catalonië in het noorden tot Andalusië in het zuiden) en bij Marseille, Frankrijk (Gutiérrez et al. 2006).
      Er zijn aanwijzingen dat de aantallen Stormvogeltjes afnemen, bijvoorbeeld op enkele Britse eilanden, op Guernsey en de Canarische Eilanden, en in mindere mate in Spanje en Frankrijk. De belangrijkste bedreiging voor het Stormvo geltje is de introductie (al dan niet per ongeluk) van predatoren zoals ratten en katten, vooral in Zuid- Europa en het Middellandse Zeegebied (Tucker & Heath 1994, Birdlife Inter na tional 2009). Ook de vernietiging van geschikt broedhabitat en de recente toename van jagers Stercorariidae en grote meeuwen Laridae, die leidt tot een hogere predatiedruk, lijken een rol te spelen (Mitchell et al. 2004). Met een radiozender uitgeruste Grote Jagers Ster - corarius skua bleken ook 's nachts te foerageren en daarbij geregeld Stormvogeltjes en Vaal Stormvogeltjes Ocea - nodroma leucorhoa te eten (Votier et al. 2006). Desondanks wordt het Stormvogeltje niet direct in zijn voortbestaan bedreigd (BirdLife International 2009).
      In het Noordzeegebied is het Stormvogeltje een zeer zeldzame broedvogel. Alleen op de Orkney- en de Shetland - eilanden (Schotland) zijn enkele kolonies bekend. Storm - vogeltjes zijn tijdens het broedseizoen (mei-september) afhankelijk van de nabijheid van diep, voedselrijk oceaanwater. In de ondiepe Noordzee worden maar weinig foeragerende Stormvogeltjes waargenomen. Alleen in de omgeving van de kolonies en in het noordwestelijke deel van de Noordzee, op de rand van het Continentaal Plat en de Atlantische Oceaan (opwelling van voedsel), worden veel vogels gezien. Ten zuidoosten van de kolonies en voor de Schotse noordoostkust worden echter nauwelijks Storm - vogeltjes waargenomen (Hall et al. 1987, Mitchell et al. 2004). In de periode september-november trekken de meeste Stormvogeltjes via de Schotse noordkust en de oostelijke Atlantische Oceaan naar overwinteringsgebieden. Deze liggen voornamelijk op de zuidelijke Atlantische Oceaan voor de kusten van westelijk en zuidelijk Afrika met kleine aantallen in de Indische Oceaan noordelijk tot Mozambique (Mitchell et al. 2004). Een klein deel vliegt via de Noordzee zuidwaarts en deze vogels worden tijdens aanlandige stormen langs de Europese kusten aangetroffen. Het blijft echter een zeer zeldzame verschijning langs de kusten van Denemarken tot aan België (Hall et al. 1987).
      In Nederland worden Stormvogeltjes meestal gezien tijdens of na zware stormen in de periode september-december. Het is een zeer zeldzame doortrekker die gemiddeld slechts een paar keer per jaar wordt vastgesteld. Bij zeetrektellingen langs de Noordzeekust worden ca. 50 keer zo veel Vaal Stormvogeltjes waargenomen als Stormvogeltjes (Bijlsma et al. 2001). Voor de Waddenzee ligt deze verhoudingen zelfs nog wat hoger. Een goede graadmeter hiervoor vormen de telgegevens van Lauwersoog (Gr). Hier werden in de periode 1985-1995 55 Vale Stormvogeltjes gezien (Olt - hoff 1996), in 1996-2006 434 waaronder 125 exemplaren op 23 september 2004 (Olthoff 2007), en in 2007-2008 minimaal 40 (www.lauwersmeer.com). Tot nu toe vlogen in totaal acht Stormvogeltjes langs Lauwersoog wat een verhouding oplevert van 66 'vaaltjes' op één Stormvogeltje.
      Waarnemingen van Stormvogeltjes werden lange tijd (van 1982 tot 2000) beoordeeld door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA). Sinds 2000 worden waarnemingen van Stormvogeltjes verzameld in het Bijzondere Soorten Project (BSP) van SOVON. Het BSP is in 1989 gestart en verzamelt losse waarnemingen van niet-broedvogels. In recente jaren wordt de BSP-database aangevuld met waarnemingen van de website 'waarneming.nl'.

[pdf alleen voor leden] [english summary]