BIJLSMA RG (2013) Dode Winter, of: hoe de vogels van de Veluwse akkers verdwenen. LIMOSA 86 (3): 108-121.

In de late jaren zestig was het mijn gewoonte na schooltijd de akkers ten noorden van Ede af te struinen, vooral in najaar en winter. Het kleinschalige akkerland werd vooral vanaf augustus aantrekkelijk, nadat de eerste granen van het land waren gehaald. Wat was begonnen als speelterrein voor een J.A. Baker-adept, werd al snel een echt onderzoeksgebied. Voor dat onderzoek zetten Luuk Tinbergens Vogels in hun domein en de artikelen van Prof. Dr. D.M. de Vries en zijn vrouw me op het juiste spoor. Vanaf 1969 startte ik zodoende een primitieve vorm van monitoring van wintervogels, die halverwege de jaren zeventig meerwaarde kreeg als indicatie voor het winterse voedselaanbod van roofvogels. Deze integrale tellingen in vaste akkerplots doe ik nog steeds. Wat er zich de afgelopen decennia op die Veluwse akkers – en in de wijde omtrek − heeft afgespeeld is het onderwerp van dit artikel.

Over de ontwikkelingen in de landbouw, en de gevolgen daarvan voor fl ora en fauna, zijn inmiddels bibliotheken volgeschreven (O'Connor & Shrubb 1986, Pain & Pienkowski 1997, Robinson & Sutherland 2002, Shrubb 2003, George 2004, Newton 2004). In Nederland is het onderwerp niet zonder aandacht gebleven, maar het blijft behelpen. Onderzoek van vogels in het agrarisch cultuurland heeft zich hier altijd meer gericht op broedende weidevogels in klei- en veengebieden. Bovendien is het – uitzonderingen daargelaten, zoals Kraak et al. 1940, Klomp 1951 en Mulder 1972 – van recente datum (jaren tachtig of later), kortlopend of beperkt van opzet. Om de huidige stand van zaken naar waarde te kunnen schatten, zijn echter een lange adem en historisch besef onontbeerlijk. De lamentatie die Rachel Carson (1962) vijftig jaar geleden de wereld instuurde, is namelijk onverkort van toepassing. Er is sindsdien weliswaar veel ten goede veranderd, maar veel ook niet. De winterse vogelbevolking op de ongebufferde zandgronden is daar het ultieme voorbeeld

[pdf alleen voor leden] [english summary]