(2008) Recensie: Shrubb M. 2007. The Lapwing. LIMOSA 81 (3): 127-127.

The Lapwing M. Shrubb 2007. T. & A.D. Poyser, London. ISBN 978-0-7136-6854-4. 232 blz., harde kaft. Prijs € 110,-.

In Nederland, met uitzondering van Friesland, denken we bij het woord 'weidevogel' - terecht of onterecht - in de eerste plaats aan de Grutto. In de rest van Europa is de Kievit de bekendste steltloper van het boerenland. Systematisch onderzoek aan gedrag en ecologie van Kieviten is in de afgelopen decennia dan ook vooral buiten Nederland gedaan. Als Hollandse gruttojongen was ik daarom blij met het verschijnen van een monografie over de Kievit in de bekende reeks van Poyser. Al dat buitenlandse werk overzichtelijk en toegankelijk samengevat, zo hoopte ik.
      The Lapwing is qua opzet een klassieke vogelmonografie, met 14 hoofdstukken die het gebruikelijke palet bestrijken van uiterlijk en taxonomie, verspreiding en populaties in de broedtijd en in de winter, dieet en foerageergedrag, reproductie, trek en mortaliteit, en bescherming. Ook de vormgeving volgt het degelijke (maar ook wat saaie) stramien van de Poyser-reeks. Auteur Michael Shrubb is een gepensioneerde boer uit Sussex in Engeland met een bijzondere belangstelling voor de vogels en de historie van het agrarische landschap. Eerder schreef hij onder meer Birds, scythes and combines: a history of birds and agricultural change. Shrubb heeft de Kieviten op zijn eigen boerenbedrijf altijd goed bekeken en gepubliceerd over door de British Trust for Ornithology verzamelde gegevens over verspreiding, habitatkeuze en nestsucces van Kieviten,maar nooit zelf intensief veldonderzoek gedaan aan deze soort. Een groot deel van de geboden informatie is dan ook een samenvatting van door anderen gepubliceerd onderzoek. Uitzondering zijn de twee hoofdstukken over 'broedhabitat en oorzaken van populatieveranderingen', waarin Shrubb's eigen ervaringen en historische kennis duidelijker naar voren komen. Het eerste daarvan behandelt de ontwikkelingen in Europa als geheel en noemt als belangrijkste factoren van invloed op kievitenpopulaties: klimaatverandering (noordwaardse areaaluitbreiding), habitatverandering (drie pagina's waarvan één over het EU-landbouwbeleid) en jacht en het rapen van eieren in voorbije tijden (waarin o.a. wordt vermeld dat rond 1875 jaarlijks 800 000 kievitseieren vanuit Friesland naar Londen werden geëxporteerd). Hoe veranderingen in de landbouwop kievitenpopulaties hebben ingewerkt wordt voornamelijk besproken in het tweede hoofdstuk, dat specifiek ingaat op de ontwikkelingen in Groot- Brittannië. Hier blijkt de meerwaarde van Shrubb's agrarische achtergrond en historische belangstelling, maar dus wel grotendeels beperkt tot een Britse context.
      Een Britse bias is ook terug te vinden in andere hoofdstukken zoals die over ver spreiding en habitatgebruik in de winter, broedsucces, en bescherming. Dat is jammer want uit andere delen van Europa valt hierover deze onderwerpen ook wel het een en ander te melden. Zo zijn er in Duitsland en Zwitserland intensieve studies gedaan aan lokale broedpopulaties waaraan maar mondjesmaat wordt gerefereerd. Ook over Nederlandse Kieviten lezen we maar heel weinig. Dat komt gedeeltelijk doordat we hier zo met Grutto's gepreoccupeerd zijn dat er naar Kieviten veelminder is gekeken,maar ook doordat Shrubb beschikbare literatuur in andere talen dan Engelsmaar weinig heeft gebruikt. Zo wordt in The Lapwing met vrijwel geen woord gerept over de discussies hier te lande rond het kievitseieren rapen.Het feit dat dat tegenwoordig alleen in Friesland nog is toegestaan is de auteur zelfs ontgaan. De hoofdstukken over broedbiologie en -gedrag hebben overigens wel een betere internationale dekking.
      Al met al biedt The Lapwing niet het complete overzicht over Kieviten waarop ik had gehoopt. Ook al omdat de beschikbare informatie vaak verspreid staat in de tekst; Shrubb maakt vrij spaarzaam gebruik van demogelijkheid literatuurgegevens te aggregeren in tabellen of figuren en zo ook de grotere patronen zichtbaar maken. Daarmee is het nog geen slecht boek, want over de ecologie en de historie van Britse Kieviten valt in dit boek veel te lezen, en het is een mooi startpunt om literatuur over de soort uit andere delen van Europa op het spoor te komen.

Recensie van Hans Schekkerman

[gratis pdf] [english summary]