(2000) Recensie: Davies NB. 2000. Cuckoos, cowbirds and other cheats. LIMOSA 73 (4): 157-158.

Cuckoos, cowbirds and other cheats. Davies N, B,,2000 T, & A.D, Poyser, London, 310 p, ISBN 0-85661-135-2, Prijs £ 24,95

Sommige vogelmonografieen steken met kop en schouders boven de rest uit. Vaak komt dat omdat de auteurs niet alleen interessante feiten brengen, maar ook het onderzoek beschrijven dat die feiten boven water heeft gebracht. In de beste gevallen leest zo'n boek als een detective, Voorbeelden zijn The Pied Flycatcher van Lundberg en Alatalo (1992), en vooral ook Nick Davies' Ounnock behavior and social evolution (1992), In beide boeken worden de resultaten van jarenlang onderzoek door de auteurs samengevat, waardoor een samenhangend overzicht ontstaat dat bovendien veel beter leest dan de wetenschappelijke artikelen waarin veel van de gegevens eerder waren gepubliceerd, De vrijere schrijfstijl gaat daarbij niet ten koste van de diepgang, Dit nieuwe boek van Davies is daarvan weer een prachtig voorbeeld, Het behandelt meer een fenomeen dan een vogelgroep, namelijk broedparasitisme, het verschijnsel dat vogels de zorg voor hun eieren of jongen aan andere vogels proberen af te schuiven, Ze kunnen daardoor meer nakomelingen produceren dan ze zelf hadden kunnen grootbrengen, maar dat gaat meestal ten koste van het broedsucces van de 'gastheer', Die is dus gebaat bij gedrag dat (het effect van) parasitisme tegengaat, maar als hij dat gedrag ontwikkelt, is de parasiet weer gebaat bij trucjes om het te onzeilen, Zo ontstaat een 'evolutionaire wapenwedloop', waarbij zowel parasiet als gastheer steeds verdergaande aanpassingen ontwikkelen, Davies laat zien hoe dit idee heel veel van de grote verscheidenheid aan gedragingen van broedparasieten en gastheren kan verklaren, en zelfs het ontstaan van soorten, Hij begint daarmee aan de hand van onze eigen Europese Koekoek, waaraan hij zelf het meeste onderzoek heeft gedaan. Daarna komen andere koekoekensoorten aan bod, die allerlei variaties op het basale Koekoek- thema laten zien. Daarna volgen een paar hoofdstukken over de Amerikaanse koevogels, en over Afrikaanse vinkachtigen die parasiteren op andere vinkachtigen, meestal op een specifieke soort. Ook broedparasitisme bij de eigen soort veel algemener dan gedacht- wordt besproken. Ais rode draad loopt door het boek de vraag naar de (evolutionaire) oorzaken van de verschijnselen, Verschillende mogelijke antwoorden worden bedacht, en vervolgens wordt door verder waarnemen of door experimenten nagegaan welke van die mogelijkheden het meest waarschijnlijk zijn. Het hoofdstuk over de Brown Cowbird heeft een speciale dimensie, omdat hier evolutionaire gedragsbiologie en natuurbescherming samenkomen. De parasitaire cowbirds hebben geprofiteerd van grootschalige door de mens veroorzaakte veranderingen in het landschap van Noord-Amerika en zich geweldig uitgebreid, waardoor een hele reeks gastheersoorten, die zich nooit op de aanwezigheid van de parasiet hebben kunnen instellen, nu in de problemen zit. Dit is een fascinerend boek, een aanrader voor eenieder die ook maar een beetje is geïnteresseerd in vogelgedrag of in evolutie. Na lezing zal een koekoek nooit meer hetzelfde zijn, maar een karekiet ook niet! De uitgave is, zoals bij Poyser gebruikelijk, zeer verzorgd.

Recensie van Hans Schekkerman

[gratis pdf] [english summary]