GEENS A (2011) Themadag: Kleurvariatie en soorten(vorming) - Geografische kleurvariatie binnen het koolmees-complex. LIMOSA 84 (2): 88-89.

Hoewel het Engelse spreekwoord Beauty is in the eye of the beholder geschreven is vanuit een menselijk oogpunt, lijkt dit bij dieren ook zo te zijn. Dieren beoordelen elkaars kwaliteit als rivaal in een gevecht of als mogelijke ouder van hun jongen onder andere aan uiterlijke kenmerken, sexuele signalen genoemd. Sommige van deze signalen kennen we allemaal wel, zoals de prachtige staart van een pauw of het gewei van een hert. Veel dieren adverteren echter ook hun kwaliteit met kleuren, bijvoorbeeld van hun veren of bek. Omdat ze bij vogels zo opvallend zijn en sterk verschillen tussen soorten, worden deze kleursignalen ook vaak door ornithologen gebruikt om soorten te herkennen. Maar wat als nauw verwante soorten qua verenkleed zo sterk op elkaar gelijken, dat het bijna onmogelijk is om ze uit elkaar te houden? Hoe doen de dieren dit dan eigenlijk zelf? En als er dan toch minieme verschillen zijn tussen de soorten, wat drijft dan deze verandering? Een goede soortengroep om deze vragen te bestuderen is het Paruscomplex en dan meer bepaald de verschillende ondersoorten binnen de Koolmees Parus major. Momenteel zijn er 14 ondersoorten beschreven binnen deze soort, die voor een menselijke waarnemer nauwelijks van elkaar lijken te verschillen in verenkleed. De verschillen die we toch kunnen zien, lijken via een geografische gradient geëvolueerd te zijn. Door middel van nieuwe technieken zoals DNA-analyse krijgen ornithologen vandaag een betere kijk op de samenstelling en taxonomie van deze ingewikkelde groep. Recent onderzoek richt zich ook op de informatie die Koolmezen met elkaar delen via deze kleuren en hoe antropogene factoren (zoals vervuiling) de expressie van deze signalen beïnvloeden.

[pdf alleen voor leden] [english summary]