VLEK R (2011) Snouckaert's geesteskind: 100 jaar Club van Nederlandse Vogelkundigen. LIMOSA 84 (2): 50-60.

Dit jaar viert de Club van Nederlandse Vogelkundigen, een sectie van de Nederlandse Ornithologische Unie, zijn honderd jarig bestaan. Opgericht in 1911 speelde de Club in de vorige eeuw een vooraan staande rol in ornithologisch onderzoek op een breed terrein. Limosa komt als tijdschrift voort uit het Jaarbericht, later Orgaan, van de Club. Alle reden voor een terugblik, waarin de diverse bijdragen van de Club aan de beoefening van de ornithologie in Nederland en daarbuiten centraal staan.

In februari 1911, ruim een eeuw geleden, trad de ornitholoog René baron Snouckaert van Schauburg af als voorzitter van de Nederlandsche Ornithologische Vereeniging (NOV; opgericht maart 1901) en bedankte tegelijk als lid. Achtergrond van zijn besluit was de al sinds 1904 slepende controverse met het bestuur, in het bijzonder Jac. P. Thijsse, en een meerderheid der NOV-leden over de op handen zijnde Vogelwet van 1912, die in een algehele bescherming van vogels voorzag. De directe aanleiding voor Snouckaert's onverwachte en nogal rigoureuze stap was het voorstel van enkele leden, overgenomen door het bestuur, om de vogelbeschermer Thijsse voor te dragen als erelid van de NOV. Dat ging voorzitter Snouckaert veel te ver. Voor hem behoorde vogelbescherming in principe niet tot de doelstellingen van de vereniging (NOV 1905: 11-12). Thijsse en zijn vriend de vogelfotograaf en preparateur Steenhuizen pleitten echter voor bescherming van Lepelaars Platalea leucorodia en roofvogels. Deze gestaag oplopende controverse kwam na zes jaar tot een finale emotionele uitbarsting: Snouckaert exit. Om een misverstand uit de weg te ruimen: het was geen groot schisma binnen de NOV (al waren er kampen; de Beaufort 1953); het was vooral de voorzitter zelf die zich afscheidde.
      Een half jaar later richtte Snouckaert een eigen 'Club van Nederlandsche Vogelkundigen' (CNV) op, met als verenigingsblad het 'Jaarbericht der Club van Nederlandsche Vogelkundigen' (jaargangen 1-17), dat vanaf de tiende jaargang (1920) in kwartaalafleveringen verscheen. Daarom werd het per oktober 1928 omgedoopt tot 'Orgaan der Club van Nederlandsche Vogelkundigen' (negen jaargangen, 1928-1936). Deze lange en lastig citeerbare tijdschriftnaam werd vanaf de tiende jaargang per maart 1937 veranderd in Limosa (thans 83 jaargangen gerekend vanaf het eerste nummer van het Orgaan). Feitelijk vieren we dus met de afsluiting van de 83e jaargang van Limosa het 100-jarige bestaan van ons tijdschrift.
      De Club zelf fuseerde in januari 1957 met de NOV tot Nederlandse Ornithologische Unie (NOU), maar bleef een zelfstandige sectie binnen de NOU met eigen vergaderingen en excursies. De tijdschriften van NOV en CNV bleven als afzonderlijke uitgaven van de NOU bestaan, waarbij Limosa zich meer richtte op de Nederlandse avifaunistiek en Ardea (eerste jaargang 1912) zich specialiseerde op het gebied van ethologie en andere onderdelen van wetenschappelijke ornithologie.
      De Club heeft zeker in de eerste 60 jaar van haar bestaan een bijzondere bijdrage geleverd aan de Nederlandse ornithologie, in een tijd waarin er nog nauwelijks professionele en universitaire beoefenaars van het vakgebied waren. In dit artikel beschrijf ik vooral de wetenschappelijke bijdrage van de Club aan het ornithologisch onderzoek in Nederland. De Club kan bogen op verschillende wapenfeiten op het gebied van taxonomisch en avifaunistisch onderzoek, zowel in de toenmalige Nederlandse koloniën als in Nederland zelf. Daarnaast heeft de Club een rijke nalatenschap aan publicaties en verzamelingen, die nog immer voor onderzoek te raadplegen zijn in bibliotheken en zoölogische musea. Maar eerst moeten de Club en de veranderingen die deze in de loop der tijd heeft doorgemaakt kort worden getypeerd.



[pdf alleen voor leden] [english summary]