(1981) Recensie: van den Berg, L.M.J. ... (et al.) 1979. Vogels van de Grote Rivieren. LIMOSA 54 (2): 72-72.

VAN DEN BERGH, L. M. J., GERRITSE, W. G., HEKKING, W. H. A., KEIJ, P. G. M. J. & KUYK, F. (red.) 1979. Vogels van de Grote Rivieren. Spectrum, Utrecht. 328 p. Prijs f 41,75.

Dit boek had natuurlijk veel eerder besproken moeten worden; in verband met zijn belangrijkheid volgt alsnog een korte bespreking. Het boek, samengesteld door de Stichting Vogelwerkgroep Grote Rivieren, heeft de volgende lange neventitel meegekregen: "Verslag van een onderzoek naar voorkomen, aantallen, verspreiding en biotoop van vogels in het riviereng. gebied", terwijl op het omslag, boven de rivier impressie met neerstnijkende Pijlstaarten van de hand van H. J. Slijper voorts vermeld wordt: "Het rivierenland is een oer-Nederlands landschap. Omdat in dit gebied tot voor kort de invloed van de mens beperkt was en die van het stromende water erg groot, is het voor ons gevoel nog een van de weinige landschappen waar de natuur overheerst". Vit de inleiding kan ook nog geciteerd worden dat het boek een pleidooi is "voor het ongeschonden behouden van een historisch gegroeid landschap". Hiermede is al meteen veel over de inhoud gezegd. Het onderzoekgebied van de grote rivieren strekt zich uit westelijk tot de West-Betuwe de Tielerwaard en de Bommelerwaard en noordelijk tot de IJsseldelta en het Ketelmeer. Behalve het echte open dijken- en uiterwaardenlandschap zijn ook de heuvel- en bosrijke gebieden van Montferland, het Rijk van Nijmegen en de Kop van Limburg inbegrepen. Hierdoor is de behandelde vogelfauna erg gevarieerd geworden en omvat het het grootste gedeelte van de in Nederland vastgestelde soorten.
      Twee aspecten van de inhoud verdienen allereerst de aandacht. Ten eerste het grote aantal enthousiaste waarnemers en auteurs, ten tweede de voortreffelijk beoordeelde en geordende presentatie. Wat het eerste betreft: er worden niet minder dan 114 personen genoemd die in de periode 1971-76 medewerking verleenden aan de broedvogelinventarisaties; aan het trekvogelonderzoek namen 73, aan de rivierentellingen ruim 800, aan de meeuwentellingen c. 125 en aan het schrijven van de tekst 24 personen deel. De inhoud bestaat uit twee delen: (1) een uitvoerige beschrijving van. het gebied met gegevens over bodem, bodemgebruik en bodembegroeiing en beschouwingen over de voorkomende vogelgemeenschappen met zulke moeizaam te hanteren begrippen als dominante, subdominante, influente en recente dominantieklassen en (2) een overzicht van alle in het rivierengebied vastgestelde vogelsoorten. Per soort worden streeknaam status, voorkomen of verspreiding, habitat en bijzonderheden vermeld,. terwijl van d~ broedvogels gedetailleerde verspreidingskaarten en aardige pentekeningen door E. Hazebroek worden gegeven. Min of meer exclusieve of kenmerkende soorten als Kwartelkoning, Klein en Kleinst Waterhoen, Blauwborst en Grauwe Gors worden uitvoerig en op zeer instructieve wijze behandeld, maar dat laatste geldt eigenlijk voor alle soorten. De gebruikte literatuurbronnen zijn goed gedocumenteerd en de verkregen gegevens zijn aangevuld met tot dan meestal ongepubliceerde historische details uit beschikbaar gestelde vogeldagboeken van tenminste 51 personen. Interessant zijn de te maken vergelijkingen wat betreft verspreiding, bewoond landschapstype en aantallen van zulke soorten als Grutto versus Tureluur, Bosuil versus Steenuil, Glanskop versus Matkop, Goudhaantje versus Vuurgoudhaantje (in de niet-echte riviergebieden!) en Geelgors versus Grauwe Gors. De waterwildtellingen zijn in dit gebied uiteraard belangrijk, evenals de gegevens over het overwinteren van Kleine Zwanen (tegenwoordig gras- en wintergraan-eters) en Rietganzen (de laatste jaren c. 20 000, "die afwisselend in Nederland en West-Duitsland verblijven"). Overigens is het echte rivierengebied door zijn moeilijke toegankelijkheid nog steeds onvoldoende bekend.
      Een uitstekend werk in de serie van locale Nederlandse avifauna's en gebaseerd op prachtige samenwerking van velen.

Recensie van K.H. VOOUS

[gratis pdf] [english summary]