(2003) Recensie: Berndt RK., ...(et al) 2002. Vogelwelt Schleswig-Holsteins, Band 5: Brutvogelatlas. LIMOSA 76 (1): 127-128.

Vogelwelt Schleswig-Holsteins, Band 5: Brutvogelatlas. Berndt R.K., B. Koop & B. Struwe-Juhl 2002. Wacholtz Verlag, Neumünster. ISBN 3-529- 07305-6. 504 p. Prijs €35,-.

Duitse vogelaars kijken in het algemeen met bewondering naar de verrichtingen van hun kleine westerbuur op vogelgebied, en vooral naar de snelheid waarmee projecten zoals de laatste broedvogelatlas hier op papier verschijnen. In verschillende Duitse deelstaten wordt gewerkt aan het voltooien van een nationale avifauna, niet zelden in de vorm van meerdelige, bijna encyclopedische werken. Eind 2002 verscheen een broedvogelatlas van Nordrhein-Westfalen (zie Limosa 76: 42-43), op de voet gevolgd door een atlas van Schleswig- Holstein. Beide werken hebben gemeen dat het veldwerk al wat langer geleden is uitgevoerd. In het geval van Schleswig-Holstein gaat het om de periode 1985-94. Anders dan in Nederland is er na het organiseren van het veldwerk meestal geen professionele ondersteuning om de gegevens uit te werken en in boekvorm te presenteren. Tegen die achtergrond hebben de samenstellers met dit boek een grote prestatie geleverd, want hun atlas kan zonder meer als één van de beste broedvogelatlassen worden gerekend die tot nu toe in Duitsland zijn verschenen, zowel qua inhoud als wat betreft vormgeving.
      Het veldwerk werd uitgevoerd in kwartblokken van het 1:25 000 kaartenraster van de Duitse topografische dienst, die met c. 30 km2 iets groter zijn dan onze atlasblokken. De bezoekintensiteit werd afhankelijk gemaakt van het landschapstype en lag bij rijkere blokken doorgaans op 40-60 uur in de periode maart-juli. Met behulp van lijntransecten werden de aanwezige broedpopulaties voor het hele kwartblok geschat. Als broedcodes werden de EOAC criteria gebruikt. Aanvullend werd materiaal verwerkt van o.a. het trilaterale Waddenmeetnet en speciale landdekkende inventarisaties van enkele zeldzamere soorten. Dit maakte het ook mogelijk bij veel soorten actuelere gegevens (tot en met 1999) te presenteren.
      Het grootste deel van het boek is ingeruimd voor de soortbesprekingen. Deze volgen een vast stramien, met een tekst over verspreiding, habitat (met opgave van dichtheden), trends en bedreigingen en een paginavullende verspreidingskaart. Bij diverse soorten worden ook trends in figuurvorm gepresenteerd, soms van enkele goed onderzochte gebieden, soms ook voor het hele land. Hoewel de afstand tot Noord-Nederland slechts 150 km bedraagt, herbergt Schleswig-Holstein al een aantal typisch Baltische soorten, zoals Roodhalsfuut (630 paar), Brilduiker (400 paar), Grote Zaagbek (171 paar), Noordse Nachtegaal (>50 paar, maar inmiddels sterke afname), Krekelzanger (300 paar) en Sperwergrasmus (30 paar). Deze concentreren zich vooral in het zuidoostelijke deel, dat met z'n heuvelachtige landschap en de vele meren een geheel ander karakter heeft dan het kleinschalige midden en het open grasland en akkerlandschap langs de westkust. Andere specialiteiten zijn o.a. Zwarte Ooievaar, Lachstern, Zeearend (opvallende toename vanaf 1990) en Oehoe (herintroductieproject, inmiddels ruim 70 paar in 1998). In een grote overzichtstabel in het begin van het boek wordt inzicht gegeven voor welke soorten Schleswig- Holstein een bijzondere betekenis heeft. Een overzicht van landschapstypen en landschappelijke ontwikkelingen, deels vormgegeven door fraaie kaarten, ontbreekt evenmin, en had ook in onze eigen broedvogelatlas niet misstaan, want het levert in feite een kapstok waar veel aantalontwikkelingen aan kunnen worden opgehangen. Dit overzicht wordt bovendien verfraaid door een groot aantal landschapfoto's (40 pagina's, inclusief vogelfoto's) , die helaas alle achterin het boek zijn geplaatst. Waarschijnlijk is dit om lay-out technische redenen gebeurd, maar de deels fraaie foto's waren verspreid in het boek beter tot hun recht gekomen.
      Dit boek verdient het niet alleen bij liefhebbers van broedvogelatlassen op de plank te staan, maar is van belang voor iedereen die geregeld in Schleswig-Holstein komt of geïnteresseerd is in de avifauna vlak over onze oostgrens (denk aan Zeearend en Kraanvogel).

Recensie van Kees Koffijberg

[gratis pdf] [english summary]