(2003) Recensie: Nordrhein-Westfälische Ornithologengesellschaft. 2002. Die Vögel Westfalens. LIMOSA 76 (1): 42-43.

Die Vögel Westfalens. Nordrhein-Westfälische Ornithologengesellschaft 2002. Beiträge zur Avifauna Nordrhein-Westfalens, Band 37. Bonn. ISBN 3-931921-06-9. 397 p. Prijs c. € 21,-.

Eind 2002 verscheen de broedvogelatlas van Westfalen, het oostelijke deel van de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen. Deze streek beslaat 21 424 km2, c. 60% van de oppervlakte van Nederland, en strekt zich uit van de Nederlandse grens tussen Oldenzaal (Ov) en Aalten (Gld) in het westen tot het Weserbergland en het Sauerland in het Oosten. Naar deze publicatie werd al geruime tijd uitgekeken want het veldwerk ligt inmiddels al zeven jaar achter ons (1989-1994). Afgaande op het, naar Nederlandse begrippen, geringe aantal van 239 vrijwilligers is het een prestatie van formaat geweest om de 723 "kwadranten" van c. 5x6 km (32 km2) in zes jaar volledig onderzocht te krijgen. Het veldwerk was bovendien ook tamelijk intensief; elk kwadrant diende van maart tot juli veelvuldig te worden bezocht. Op basis hiervan diende de waarnemer de talrijkheid van elke broedvogelsoort te schatten in acht aantalsklassen. Verder werd aanbevolen om per kwadrant 4-6 proefvlakken van 100 ha te inventariseren door middel van vijf ochtendbezoeken, om de talrijkheid van de algemene soorten beter te kunnen bepalen. In totaal werden 319 proefvlakken onderzocht.
      Het grootste deel van het boek (p. 22-343) bestaat uit soortteksten. Deze beslaan doorgaans twee pagina's en worden alle ondersteund met een verspreidingskaart. De Nederlandse lezer zal zich erover verbazen hoe verschillend de broedvogelbevolking van grote delen van Westfalen is van de onze. Dit geldt vooral voor het heuvelachtige en beboste oosten (Sauerland, Teutoburgerwald). Hier vinden we aansprekende aantallen van Hazelhoen (20-40 paren), Ruigpootuil (325-490), Grijskopspecht (725-1230), Middelste Bonte Specht (230-320), Grote Gele Kwikstaart (3460-7100), Waterspreeuw (1380-2520), Taigaboomkruiper (7450- 19 000), Klapekster (160-205), Notenkraker (300- 600) en Barmsijs (1120-2600 paren). Van Middelste Bonte Specht en Taigaboomkruiper vinden we bovendien ook aardige populaties in het Münsterland, op slechts 50 kilometer ten oosten van Winterswijk. De beekdalen in het Sauerland zijn verder ook van betekenis voor het Paapje (285- 296 paren).
      Behalve vanwege het beboste heuvelland geniet Westfalen ook enige faam vanwege de broedvogels van het kleinschalig agrarisch cultuurland. Dit wordt onderstreept door de schattingen voor Patrijs (5300-11 100 paren; in 72% van de kwadranten vastgesteld) en Veldleeuwerik (33 700- 82 300 paren; presentie zelfs 99%). Met name langs de rivier de Lippe komt nog een aardige populatie Kwartelkoningen voor (85-140 paren). Weidevogels zijn daarentegen uiterst schaars (Tureluur 3-15 paren, Grutto 210-280 paren, vooral tussen Münster en de Nederlandse grens). De opgaven van de Kramsvogel (12 800-32 600 paren; presentie 83%) en Grauwe Klauwier (2160-3950; presentie 59%) zullen anno 2003 mogelijk lager uitvallen. Of de ortolanenpopulatie langs de Lippe (41-59 paren) nog bestaat is twijfelachtig. De atlas heeft als grootste minpunt dat de periode van veldwerk 7-13 jaar achter ons ligt. De indrukwekkende westwaartse opmars van Zwarte Ooievaar en Oehoe (al 74 paren in 1994) wordt daardoor onvoldoende in beeld gebracht. Bovendien zal de situatie in het agrarisch cultuurland in de tweede helft van de jaren negentig vermoedelijk ook bij onze oosterburen sterk zijn verslechterd; het geschetste beeld is mogelijk dus te florissant. Verder is het natuurlijk jammer dat de Westfaalse ornithologen er niet voor hebben gekozen om in navolging van de Britten, Ieren, Zwitsers, Nederlanders en Vlamingen te werken met relatieve dichtheidskaarten. Niettemin is deze avifauna de aanschaf meer dan waard

Recensie van Rob L. Vogel

[gratis pdf] [english summary]