(1981) Recensie: Berthold, P. & Bezzel, E. & Thielcke G. 1980. Praktische Vogelkunde. LIMOSA 54 (4): 146-146.

BERTHOLD, P., BEZZEL, E., THIELCKE, G. 1980. Praktische Vogelkunde. Ein Leitfaden fUr Feldornithologen. (2e druk) Kilda, Greven. 159 p. Prijs DM 29,80.

Deze nieuwe druk van Praktische Vogelkunde heeft uiterlijk nogal wat veranderingen ondergaan ten opzichte van de eerste uit 1974. Van een gebonden boek met harde kaft is het een paperback geworden. De drie kleurenfoto's op de kaft zijn vervallen en tien mooie, doch nutteloze, foto's zijn vervangen door vier foto's die de tekst verduidelijken. Driekwart van het boek is in een grotere en vettere letter gezet, maar de spaties tussen de woorden zijn vaak erg klein geworden. De inhoud heeft zo'n 40 tekstwijzigingen en uitbreidingen ondergaan. Vit het voorwoord blijkt dat de auteurs bij een eventuele derde druk ook de opzet willen verruimen.
      De inhoud is als volgt samengesteld: inleidingen (8 pagina's); benodigdheden in het veld (17 p.); kwalitatief onderzoek, zeldzaamheden, soortenlijsten (3 p.); kwantitatief onderzoek aan: populatiedichtheid en schommelingen, trek, broeden, biometrie, voedsel, dag- en jaarritmes, overig gedrag (30 p.); publiceren: gegevens en literatuur verzamelen en verwerken, statistische bewerking, figuren en kaarten maken, afleveren van manuscripten, lezingen (73 p.); natuurbescherming (13 p.); adressen, register (10 p.). De opzet van het. boek is volgens Berthold om het doen van vogelwaarnemingen. op een hoger niveau te brengen, namelijk het niveau van de wetenschappelijke ornithologische tijdschriften. Het is niet duidelijk wat bij de auteurs vooropstaat: het geven van suggesties voor gericht veldonderzoek of het geven van aanwijzingen voor het schrijven van artikelen. Ais de eerste reden belangrijker is, heeft men niet veel moeite gedaan om voor de betreffende groep vogelaars veel soorten en manieren van onderzoek te beschrijven; veel van de wei genoemde onderwerpen zijn alleen mogelijk met behulp van een ringvergunning. Ais de tweede reden overheerst, zou een titel als "Het voorbereiden van ornithologische publikaties" meer gepast zijn. De lezers van een dergelijk boekje zijn een stadium verder dan de eerstgenoemde groep. Na deze opmerking over de tweeslachtigheid van Praktische Vogelkunde een aantal detailpunten.
      Op enkele plaatsenverdringt de onderzoeksdrift een beetje de vogelbeschermingsgedachte. In het hoofdstuk over broedbiologie wordt bijvoorbeeld aangeraden om legsels dagelijks te controleren omstreeks de uitkomstdatum. Er worden uitvoerige referenties gegeven van literatuur over hoe men vogels kan vangen. Onderzoek met behulp van cassetterecorders wordt aanbevolen zonder enige waarschuwing voor verstoring. De "karteringsmethode" (inventarisatie van broedvogels door het in kaart brengen van territoriale 00) wordt zeer uitvoerig behandeld. Een soortkaart en meer aandacht voor interpretatieproblemen zouden dit onderwerp beter tot z'n recht doen komen. Studie van vogeltrek zonder vogels te vangen heeft eigenlijk weinig zin volgens de auteurs; zichtwaarnemingen alleen zijn zo onvolledig, dat we er maar beter niet aan kunnen beginnen. Het hoofdstuk over statistiek (40 p.) is weinig overzichtelijk en het is de vraag of men er in de praktijk veel aan heeft. Beter zou het zijn geweest zich te beperken tot het aangeven van mogelijkheden (met literatuurverwijzingen) en alleen enkele veel voorkomende statistische problemen uitvoerig te bespreken.
      Een goede suggestie is het "Sichtlochkartensystern". Dit is een goedkoop documentatiesysteem om literatuurgegevens handzaam op te bergen. HeI bestaat uit enkele tientallen onderwerpkaarten die elk 6000 genummerde vakjes bevatten. Bij inschrijving van bijvoorbeeld titel nr. 32 over rui van steltlopers in de Waddenzee, wordt nr. 32 uitgeponst op de drie onderwerpkaarten over rui, over steltlopers en over de Waddenzee. Alle literatuurverwijzingen komen in een boek en opzoeken geschiedt door onderwerpkaarten over elkaar heen te leggen en zo gemeenschappelijke ponsgaatjes op te sporen.
      Hoewel dit boek veel waardevolle informatie verschaft, lijkt bovengenoemd plan voor een derde, uitgebreide druk me voldoende reden de aanschaf tot die tijd uit te stellen.

Recensie van H. Sandee

[gratis pdf] [english summary]