(2002) Recensie: Esselink P. 2000. Nature management of coastal salt marshes. LIMOSA 75 (2): 79-80.

Nature management of coastal salt marshes. Esselink P. 2000. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen/ Koeman & Bijkerk bv., Haren. ISBN 90-367- 1294-7. Prijs €17,50. Te bestellen bij Koeman & Bijkerk, Postbus 14, 9750 AA Haren, e-mail koeman.en.bijkerk@biol.rug.nl, en via het Eemshuis in Groningen of het bezoekerscentrum Polder Breebaart van het Groninger Landschap bij de Dollard.

Kwelders kennen een grote natuurwaarde, denk alleen al aan het aantal soorten dat als broedvogel specifiek aan kwelders is gebonden, de vele hoogwatervluchtplaatsen van steltlopers die op het wad foerageren en de Brand- en Rotganzen die er lichaamsreserves opbouwen voor de voorjaarstrek en het broedseizoen. Het beheer van kwelders is minder eenduidig en onderwerp van vele verhitte discussies. Waar de één zweert bij een vorm van beheer (bijv. inscharen van vee), is de ander vooral voorstander van natuurlijke processen zonder menselijke invloeden. Die laatste strategie is vooral in Duitsland gemeengoed: grote delen van de kwelders in Nedersaksen en Sleeswijk-Holstein zijn uit beweiding genomen en kennen inmiddels een spontane vegetatieontwikkeling. In Nederland is het beheer nog divers, maar is er eveneens een tendens te bespeuren naar minder begrazing en meer spontane vegetatiesuccessie. Het proefschrift van Peter Esselink gaat in op de verschillende facetten van natuurbeheer in kweldergebieden. Met name welke factoren de vegetatieontwikkeling bepalen en daarmee de potentie van een kwelder voor bijvoorbeeld broedvogels en ganzen. Centraal staan de vastelandskwelders, vooral die in de Dollard, waar een groot deel van het veldwerk werd uitgevoerd. Vastelandskwelders onderscheiden zich van de kwelders op de Waddeneilanden vanwege hun grote menselijke invloed (denk aan alle inpolderingen en het agrarisch gebruik). De stelling dat ze geheel kunstmatig zijn zal niet door iedereen worden gedeeld, maar legt wel direct een vinger op de zere plek in de discussie rond kwelderbeheer: welke referentiesituatie kies je als uitgangspunt? Terecht wordt opgemerkt dat de huidige beweging van niet-ingrijpen eerder een doel op zich is dan een afgewogen besluit op grond van de historische ontwikkeling van kwelders. Om dat te verduidelijken begint het boekje dan ook met een uitgebreid kader waarin een helder overzicht wordt gegeven van het ontstaan van kwelders en de rol die menselijke bewoning van kustgebieden heeft gespeeld in de verdere ontwikkeling van kweldergebieden. Vervolgens worden verschillende thema's belicht die de vegetatieontwikkeling sturen. Sommige daarvan, zoals de effecten van verminderd greppelonderhoud en effecten van begrazing, zullen voor de gemiddelde vogelaar waarschijnlijk minder verteerbare kost vormen. Vogels zijn echter prominente kweldergebruikers en komen dan ook ruimschoots aan bod. Twee hoofdstukken gaan in op (effecten van) het terreingebruik van Grauwe Gans en Brandgans: de twee belangrijkste ganzensoorten die in de Dollard voorkomen. Een derde hoofdstuk gaat in op het belang van kwelders als broedhabitat, in dit geval voor de Tureluur waarvoor de Dollard één van de belangrijkste broedgebieden in de Waddenzee vormt. Daarnaast is ook de synthese voor een breed publiek toegankelijk gemaakt. Dat het geheel in het Engels is geschreven hoeft geen beletsel te zijn: het boekje eindigt met een uitgebreide en overzichtelijke Nederlandse samenvatting. Het is te hopen dat de informatie die Peter Esselink in z'n proefschrift heeft gebundeld als bouwsteen wordt gebruikt bij discussies rond kwelderbeheer, opdat ook in Nederland een genuanceerde afweging wordt gemaakt waar we heen willen met onze vastelandskwelders. Daarbij niet alleen rekening houdend met een bepaald historisch perspectief ('kwelders zijn natuurlijk en behoeven geen beheer'), maar ook oog hebbend voor belangen van bijvoorbeeld ganzen en broedvogels die goed gedijen in pioniersituaties (bijvoorbeeld Kluten en sterns). Dit boekje is dan ook verplichte kost voor iedereen die met kwelderbeheer te maken heeft, dan wel geïnteresseerd is in (de ontwikkeling van) het landschap van ons laatste grote natuurgebied: de Waddenzee.

Recensie van Kees Koffijberg only in dutch

Review of Kees Koffijberg

[gratis pdf] [english summary]