(2008) Recensie: Vogelwerkgroep Arnhem en omstreken. 2008. Vogels van de Veluwezoom . LIMOSA 81 (4): 174-174.

Vogels van de Veluwezoom Vogelwerkgroep Arnheme.o. 2008. Vogelwerkgroep Arnhem en omstreken, Arnhem. ISBN978-90-812483-1-0. 310 blz, harde kaft. Te bestellen via de website www.vogelwerkgroeparnhem.nl voor € 22,50 + € 8,95 verzendkosten.

Deze weerslag van 25 jaar telwerk is geheel uitgegeven in kleur en valt mooi open in een harde omslag. Het onderzochte gebied beslaat de Zuidoost- Veluwe (inclusief rand) en de aangrenzende uiterwaarden van de IJssel, samen bijna 200 km2. Hier werden broedvogelkarteringen uitgevoerd in proefvlakken, die in sommige jaren bijna het hele gebied besloegen. In de winter werden vogels op punten geteld en in voor- en najaar op vaste trektelposten.
      De opzet van het boek is een beetje rommelig, met achtereenvolgens beschrijvingen van onderzoeksgebied, weersomstandigheden, methode, Boommarters, beheer, irrupties, biotopen en vogels, en vervolgens de teksten per soort. Die soortteksten zijn gegroepeerd per habitat, waardoor het soms ietsmoeilijker is om de tekst van een bepaalde soort te vinden, maar dat wordt gecompenseerd door een losse bladwijzer waarop ook de legenda's bij de kaartjes zijn te vinden. In het algemeen sluiten de hoofdstukken niet goed op elkaar aan en is er sprake van overlappende informatie. Desondanks zijn de hoofdstukken over het landschap en het ontstaan ervan onderhoudend en doorspekt met wetenswaardigheden en goed gekozen foto's. Door datering van de foto's had het boek overigens aan historische waarde kunnen winnen.
      Uit het methoden hoofdstuk wordt duidelijk dat bij de broedvogeltellingen het basismateriaal heterogeen is, maar het is niet goed te achterhalen welk materiaal bij welke soort is gebruikt voor het beschrijven van de trends. Het lijkt erop dat er wel een selectie is gemaakt, want in de tekst worden de jaren tachtig als mager geboekt, terwijl volgens de kaartjes in die jaren het gebied het meest dekkend werd onderzocht.
      Veruit het grootste deel van het boek bestaat uit soortteksten, waarbij een vast stramien wordt gevolgd van algemene informatie over de soort (uit de literatuur), verspreiding en voorkomen in het onderzoeksgebied en de ontwikkelingen daarin. In veel gevallen worden de teksten begeleid door één of meerdere kaartjes van de broedvogelverspreiding, de winterverspreiding op de telpunten en een kaart met losse waarnemingen. Verder zijn er grafieken met waarnemingen per maand en trends in het onderzoeksgebied (vergeleken met Veluwse en landelijke trends). Soms is een tabel met dichtheden per bodem- of landschapstype aanwezig of geven één of meer puntdiagrammen correlaties tussen aantalsverloop en een variabele zoals bijvoorbeeld temperatuursom of aantal vogels in de voorgaande winter.
      Het is duidelijk dat toen de tellingen begonnen er nauwelijks een duidelijke vraagstelling was. Hoewel niet allemaal uitgeplozen heb ik geen soorttekst kunnen betrappen op het bevatten van gebiedseigen aanvullingen omtrent de biologie van de soort. In sommige gevallen wordt een correlatie met beukenmast of veldmuisconjunctuur gegeven, maar onduidelijk is of deze informatie in het gebied zelf is verzameld. Het correleren van aantalsveranderingen van jaar op jaar en weersvariabelen had de teksten meer diepgang moeten verschaffen, maar correlaties met temperatuursom in mei (Vink, positief ) en neerslagsom in april (Vuurgoudhaan, positief ) wekken de indruk dat zo'n beetje 'alles' is geprobeerd en dan treedt vroeg of laat een verband op. Het verklaren van dergelijke verbanden is een hachelijke zaak.
      We moeten echter wel bedenken dat de tellingen die aan dit boek ten grondslag liggen zijn geïnitieerd aan het eind van de jaren zeventig. Destijds waren verspreiding, dichtheden, trends en trek nog een vrijwel braakliggend gebied, dat door de toenmalige tellersmet groot enthousiasme te lijf is gegaan. Het is dan ook goed dat het verzamelde materiaal in de vorm van dit boek aan de vergetelheid is ontrukt.

Recensie van Willem van Manen

[gratis pdf] [english summary]