(2012) Recensie: Wijnandts H, 2011. De vogelvriend Gerrit 'Fûgeltsje' Bosch 1893-1981. LIMOSA 85 (1): 44-44.

De vogelvriend Gerrit 'Fûgeltsje' Bosch 1893-1981
Harry Wijnandts 2011. Natuurmuseum Fryslân, Leeuwarden.
ISBN 978-90-78628-07. 176 pagina's

Veel, met name Friese, vogelaars beschouwen Gerrit Bosch (1893-1981) nog immer als de nestor van de ornithologie in de provincie Friesland. Vooral door zijn talloze bijdragen aan provinciale dagbladen zoals de Leeuwarder Courant en het Friesch Dagblad wordt hij door menigeen herinnerd als 'Fûgeltsje Bosch' (fûgeltsje is Fries voor vogeltje). Hij was betrokken bij zowel de oprichting als de verdere ontwikkeling van het provinciale landschap It Fryske Gea, het Fries Natuurhistorisch Museum te Leeuwarden (tegenwoordig Natuurmuseum Fryslân) en de Bond van Friese Vogelwachten (bfvw). Oud-directeur van Natuurmuseum Fryslân Harry Wijnandts schreef 'De vogelvriend', een biografie over deze markante persoon.
      Inleidend behandelt de biografie de levensloop van Bosch, die zijn hele leven op kantoor werkte bij zuivelfabriek Frico en zijn vrije tijd vrijwel volledig besteedde aan alles wat maar met vogels te maken had. Naast het schrijven van informatieve stukjes in de provinciale dagbladen en het door hemzelf opgerichte bfvw-blad Vanellus, behelsde dat vooral het prepareren van vogels. Wat ook uit deze inleidende beschrijving naar voren komt is het enigszins moeilijke, gesloten karakter van de man, dat later in het boek telkens weer bovendrijft in omgang met collegavogelaars en de drie bovengenoemde belangrijke organisaties in zijn leven. Met name het lot van het gezin dat hij stichtte is indrukwekkend: de vereenzaming van zijn vrouw die leidde tot haar zelfmoord en het te vroeg overlijden van zijn dochter waarmee hij een uiterst bekoelde relatie onderhield.
      De biografie behandelt daarna Bosch' activiteiten, onderverdeeld in hoofdstukken zoals 'Verzamelaar en preparateur', 'Leermeester', (onder meer van jonge vogelkundigen als Oene Eenshuistra en Han Westhof werden door Bosch mee op pad genomen), 'Vogelringer' (met name als assistent van eerdergenoemde Eenshuistra en Westhof), 'Fries Natuurhistorisch Museum', 'It Fryske Gea' en 'bfvw en Vanellus'. Hoewel het aantal titels in Bosch' te downloaden bibliografie (www.natuurmuseumfryslan. nl) richting de 3900 gaat, betreft dat vooral stukjes in dagbladen en Vanellus en is het aantal wetenschappelijk publicaties in landelijke tijdschriften zoals De Levende Natuur, Limosa (en diens voorganger Orgaan van de Club van Nederlandsche Vogelkundigen) en Ardea beperkt. Veelal gaat het om korte bijdragen over bijzondere waarnemingen, zoals in Limosa o.a. over een hamsterende IJsvogel (1936), hybridisatie van Bonte en Zwarte Kraai (1941) en een leucistische Watersnip (1942). Desalniettemin wordt met deze biografie duidelijk hoe groot de impact van een 'bevlogen vrijwilliger' is geweest op bescherming, onderzoek en beleving van vogels op provinciaal niveau, waarbij Bosch' levensloop wellicht nog de meeste indruk achterlaat. Ook kan men zich afvragen hoe 'Fûgeltsje Bosch' het Friesland van anno 2011 zou ervaren. Immers, Bosch sprak zich duidelijk uit tegen "noodeloze vernielzucht", waaronder het uithalen van vogelnesten, het afschieten van Ransuilen op winterroestplaatsen en ook de voortschrijdende ontginning van het landschap. In 'zijn' provincie viert roofvogelvervolging nu hoogtij en wordt het landschap gekenmerkt door gifgroene biljartlakens van Engels raaigras waarin weidevogels een zeldzaamheid zijn geworden. Ook wat dat betreft is de biografie het lezen waard, want het neemt de lezer mee naar het vogelrijke Friese landschap van weleer.

Recensie van Romke Kleefstra

[gratis pdf] [english summary]