(2011) Themadag: Kleurvariatie en soorten(vorming). LIMOSA 84 (2): 88-88.

De NOU-themadag van 26 Maart 2011, gehouden in Naturalis te Leiden, behandelde de bonte verzameling (on)zichtbare kleuren die te bewonderen zijn binnen het vogelrijk en de mogelijke rol die variatie in kleur in soortsvorming kan spelen. Er zijn vele soorten vogels over de hele wereld met de prachtigste verenkleden. De ene soort is nog uitbundiger dan de andere. Maar waar komen deze kleuren vandaan? En is het verenkleed dat wij zien aan een vogel ook wat zijn soortgenoten zien? Kleuren bij vogels worden veroorzaakt door pigmenten in de veren en/of door de structuur ervan. Deze kleuren en structuren kunnen veranderen gedurende het leven van een vogel, maar ze kunnen ook variëren tussen seizoenen en tussen mannen en vrouwen. De kleur van het verenkleed is niet alleen belangrijk voor camouflage, maar kan ook een sexueel signaal zijn dat een rol speelt bij de partnerkeuze. Daarmee kan de grote variatie in de kleur van het verenkleed ook een belangrijke rol spelen bij de vorming van nieuwe vogelsoorten.
     De dag werd ingeleid door Berber de Jong (Universiteit Groningen), waarna er verhalen volgden over Aziatische Baardvogels (Robert-Jan den Tex, Uppsala, Zweden), 'bonte' kraaien (Jelmer Poelstra, Uppsala, Zweden) en Koolmezen, (Ann Geens, Universiteit Antwerpen, België). Hieronder volgen samenvattingen van de lezingen van Jelmer Poelstra en Ann Geels.
     Na de interessante verhalen konden de deelnemers aan de themadag de variatie in verenkleden zelf in ogenschouw nemen tijdens een rondleiding door een deel van de collectie van Naturalis, onder begeleiding van de curator Steven vd Meije. Aangezien Naturalis in een grootschalige reorganisatie verwikkeld was konden we slechts een enkel compartiment bezoeken, maar gelukkig mochten we wel uit andere delen van de collectie een aantal interessante specimens verzamelen. Een 50-tal geinteresseerden werd door Jelmer Poelstra uitgebreid ingelicht over de variatie in verenkleed bij Bonte en Zwarte Kraaien. Ann Geens was helaas verhinderd, maar Robert-Jan den Tex bleek moeiteloos de koolmeesmaterie te kunnen behandelen en een groot aantal ondersoorten van de Shetland eilanden tot aan Java en Sumatra passeerde de revue. Tijdens het tweede deel van de excursie verdiepten we ons meer in de verborgen variatie in verenkleed, en werden met behulp van UV-licht en fluorescentietechnieken van een groot aantal soorten voor het menselijk oog onzichtbare patronen zichtbaar gemaakt.

[pdf alleen voor leden] [english summary]