KOFFIJBERG K, BEEKMAN J VAN DEN BERGH L, BERREVOETS C, EBBINGE B, HAITJEMA T, PHILIPPONA J, PROP J, SPAANS B & ZIJLSTRA M (1998) Ganzen en zwanen in Nederland 1990-95. LIMOSA 71 (1): 7-32.

Nederland wordt vooral in het winterhalfjaar door grote aantallen ganzen en zwanen bezocht. De pleisterplaatsen binnen onze landsgrenzen hebben voor de meeste West-Palearctische soorten een belangrijke functie als overwinteringsgebied of als tussenstop tijdens de trek van en naar de broedgebieden. Van een aantal soorten verblijft op gezette tijden zelfs meer dan de helft van de NW-Europese (deel)populatie in ons land. Nederland draagt daarmee een grote internationale verantwoordelijkheid voor het behoud en de bescherming van de verschillende ganzen- en zwanensoorten (Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij 1991). Vooral tellingen van ganzen kunnen vanuit historisch perspectief als een 'instituut' binnen de Nederlandse vogeltellingen worden beschouwd. Al in de jaren vijftig en zestig werd een eerste aanzet gegeven om de in ons land aanwezige ganzenpopulaties te kwantificeren (Timmerman 1961, Lebret et al. 1976). Vanaf 1974 heeft de Ganzenwerkgroep Nederland zorg gedragen voor de landelijke coördinatie van de ganzentellingen en is er jaarlijks over de resultaten gepubliceerd (Ganzenwerkgroep Nederland 1976-1984 in serie, Ganzenwerkgroep Nederland/België 1986-1992 in serie). Tellingen van zwanen kennen een minder diep gewortelde traditie. Afgezien van de jaarlijkse internationale midwintertelling in januari, waarbij alle drie de soorten vanaf 1967 worden geteld (Beintema et al. 1993), werden eerder alleen voor Kleine Zwanen enkele speciale landelijke tellingen georganiseerd (Mullie & Poorter 1977, Dirksen et al. 1991). Pas vanaf 1993 zijn de zwanen volledig in het telprogramma opgenomen en is er sprake van gecombineerde ganzen- en zwanentellingen (van Roomen 1993). Net als de midwintertelling, maken een aantal ganzen- en zwanentellingen deel uit van een internationaal monitoringprogramma, dat wordt gecoördineerd door respectievelijk de Goose Specialist Group en de Swan Specialist Group van Wetlands International (voorheen International Waterfowl and Wetlands Research Bureau). In 1993 is de landelijke organisatie van de ganzentellingen door de Ganzenwerkgroep overgedragen aan SOVON Vogelonderzoek Nederland. SOVON voert deze coördinatie uit in opdracht van het Informatie en Kennis Centrum Natuurbeheer (IKC Natuurbeheer) van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en het Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling (RIZA) van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. De organisatie en uitvoering van de tellingen is nauwelijks gewijzigd ten opzichte van de situatie voor 1993. Nog steeds wordt een groot deel van de resultaten verzameld door vrijwilligers. Verder zijn in veel regio's coördinatoren actief die de directe contacten met de tellers onderhouden en de binnengekomen gegevens nalopen op onvolkomenheden. In een aantal regio's sluiten de landelijke tellingen aan bij telprojecten die worden georganiseerd door (provinciale) overheidsdiensten of regionale vogelwerkgroepen.
      In de nieuwe opzet van tellen is tot nu toe over januari 1993 en de seizoenen 1993/94, 1994/95 en 1995/96 gerapporteerd (van Roomen et al. 1994, SOVON Ganzen- en Zwanenwerkgroep 1995, 1996, 1997). Deze rapporten zijn vooral bedoeld om de tellers te berichten over de resultaten en om de opdrachtgevers en andere belanghebbenden te voorzien van actuele informatie. Er is besloten ook de landelijke verslaglegging in Limosa voort te zetten. Inmiddels is het vijf jaar geleden dat voor het laatst een dergelijk overzicht verscheen (over het seizoen 1989/90, Ganzenwerkgroep Nederland/België 1992). In dit artikel worden de resultaten gepresenteerd van de tellingen in de seizoenen 1990/91 tot en met 1994/95. Het beoogt daarmee de leemte op te vullen die sinds het seizoen 1989/90 is ontstaan. Tevens wordt een samenvattend overzicht gegeven van de aantalsontwikkelingen zoals die vanaf de jaren zestig hebben plaatsgevonden.

[gratis pdf] [english summary]