(2001) Recensie: Jukema J. ...(et al) 2001. Goudplevieren en wilsterflappers: eeuwenoude fascinatie voor trekvogels. LIMOSA 74 (4): 165-166.

Goudplevieren en wilsterflappers: eeuwenoude fascinatie voor trekvogels. Jukema J., Piersma T., Hulscher J. B., Bunskoeke E. J., Koolhaas A. & Veenstra A. 2001. Fryske Akademy, Ljouwert/ KNNV Uitgeverij, Utrecht. ISBN 90-5011-147-5. Prijs ca. € 33,-,BR>
Soms verschijnen er boeken waar je je vingers bij aflikt. Dat geldt zeker ook voor Goudplevieren en wilsterflappers, dat in september j.1. verscheen. Het is eigenlijk veel meer dan een boek, het is een prachtig tijdsdocument. Niet in het minst door de bijgeleverde CD met een prachtig oud filmpje over vogeltrek op Texel en een aantal interviews met wilsterflappers. Om in de sfeer van de vogeltrek en het vogelvangen te komen is de CD een perfecte start.
      Het meest bijzondere aan dit document is de eeuwenlange ontstaansgeschiedenis. Wilsters (Fries voor Goudplevieren) worden al eeuwenlang met slagnetten gevangen, met name in Noord-Nederland. Diep in de polders lagen tanige mannen maandenlang in het veld om op die paar goede dagen te wachten, Dagen dat de invallende vorst de wilsters 'oppakt' en naar de mildere kusten van de Noordzee drijft. Op zulke dagen sloegen de flappers (Fries voor vogelvangers) hun slag. In enkele dagen vingen ze soms honderden wilsters, die net zoveel opbrachten als maandenlang zwoegen als dagloner bij een boer. Het was eeuwenlang 'vangen voor de pot', niets meer en niets minder.
      In 1978 werd de Jachtwet herzien en werd het vangen en doden van wilsters met slagnetten verboden. De flappers mochten nog wei doorvangen maar niet langer doden. Dit 'gewoon weer los laten' vonden de flappers een 'doelloze' zaak. Tien oudere flappers kregen een bijzondere status omdat ze de wilsters ook mochten ringen. Het ringen bleek een nieuwe impuls te geven aan dit eeuwenoude bedrijf. Dit leidde in 1990 tot de oprichting van de 'Wilsterwerkgroep', die zich onder aanvoering van Joop Jukema steeds meer op wetenschappelijk onderzoek richtte. Theunis Piersma speelde hierin een essentiële rol, omdat hij inzag dat de flappers 'goud' in handen hadden. Zo ontstond een perfecte symbiose tussen professionele en amateur-ornithologen. Het Ministerie van LNV raakte ook overtuigd van het nut van het 'moderne flappen' en verstrekte nog enkele tientallen ringvergunningen. Onder de vleugels van de Nederlandse ringcentrale hebben de flappers hun horizon flink verbreed. Inmiddels vangen ze ook Kemphanen en Rosse Grutto's, waarover inmiddels in dit tijdschrift artikelen verschenen (resp. 74: 17-26 en 66: 32-34).
      Terug naar het boek. Na de inleiding komen in 10 hoofdstukken de volgende onderwerpen aan bod: Goudplevieren, wilstervangst, wilsterflappers, wetten-wilsters en opbrengst, de Iytse swarte (Aziatische Goudplevier), trek, jaarcyclus, burgerlijke stand, onderzoek aan andere soorten en de toekomst. De hoofdstuklengte varieert van 7 tot 36 pagina's, met een totaal van 272 pagina's. Op vrijwei iedere bladzijde staat een kleurenillustratie. De meeste foto's zijn door Jan van de Kam gemaakt met veel gevoel voor het onderwerp. Toppers vind ik de vangserie op pagina 46 en de weer vertrekkende Goudplevier op pagina 103. Behalve vogelfoto's zijn ook prachtige portretten van vele flappers te zien. Ook bevat het boek vele fraaie figuren zoals een speciaal door Ingvar Byrkjedal geschilderde kleurenplaat van aile vier soorten toendraplevieren (met verspreidingskaarten), fraaie kaartbeelden van de verspreiding en kleed van de ondersoorten apricaria en altifrons, gedragsprotocollen, bodemvoorkeuren, foerageersucces en wormendichtheid, trek en windrichting, stamboom van het flappersgeslacht Mulder uit Hindeloopen, terugmeldingen, doortrekverloop, rui, en veerkleuren bij Kemphanen.
      Behalve wilsters komen ook Kemphanen, Dunbekwulpen en Rosse Grutto's aan bod. Het boek eindigt met een elf pagina's lange Engelse samenvatting. Dit brengt mij dan ook bij het enige kritiekpunt. De prachtige illustraties zouden met ook een Engels bijschrift nog waardevoller zijn voor de buitenlandse lezer. De auteurs, fotografen en uitgevers verdienen een groot compliment voor dit bijzondere document.

Recensie van Gerrit J. Gerritsen

[gratis pdf] [english summary]