GILS J VAN (2006) Van kleine zendertjes bij Grote Kanoeten tot grote zenders bij Kleine Zwanen. LIMOSA 79 (1): 27-28.

Themadag 'Telemetrie'

Om het gebruik van de Waddenzee door Kanoeten Calidris canutus beter te begrijpen plakten we (NIOZ) jaarlijks kleine radiozenders (1.5 g) op een aantal Kanoeten. Alvorens de vogels los te laten, maten we de grootte van de spiermaag door middel van echoscopie. Eerder onderzoek suggereerde namelijk dat de variabele spiermaag een sturende rol speelt in de dagelijkse voedselopname. We laten hier zien dat maaggrootte bepaalt waar en wat een Kanoet eet. Met behulp van de zenders vonden we namelijk de Kanoeten met kleine magen terug op plekken met veel zachte prooidieren zoals krabben en garnalen. De Kanoeten met grote magen waren op kokkelbanken te vinden. Radiopeilingen bij Richel toonden bovendien aan dat kleinmagige Kanoeten veel langer foerageerden dan individuen met grote magen (respectievelijk 16 en 10 uur per etmaal). Experimenteel werk legde het mechanisme onder beide patronen bloot: hoe groter de maag, hoe sneller schelpmateriaal verwerkt kan worden. Hierdoor zijn Kanoeten met een grote maag in staat in relatief korte tijd veel harde kokkeltjes te eten, wat energetisch meer oplevert dan de schaarsere schaaldieren, waardoor ze per dag eerder 'hun buikjes rond hebben' dan de kleinmagige individuen.
      In Roebuck Bay (Australië) plakten we radiozenders op de grote broer van onze Kanoet, de Grote Kanoet C. tenuirostris. Lag de nadruk in de Waddenzee op terreingebruik tijdens laagwater, in Australië keken we vooral naar terreingebruik tijdens hoogwater. De enorme hitte aldaar kan er voor zorgen dat op droge hoogwatervluchtplaatsen de gevoelstemperatuur wel kan oplopen tot 45°C! Op natte HVP's lag dit al gauw zo'n 15°C lager. Het bleek dan ook dat Grote Kanoeten overdag de voorkeur gaven aan HVP's met water aan hun pootjes. 's Nachts, wanneer dit hitteprobleem niet speelde, kozen de kanoeten vooral voor veilige HVP's.
      Recentelijk hebben we vanuit het Nederlands Instituut voor Ecologie grote zenders aangebracht op Kleine Zwanen Cygnus bewickii. Zo'n zender, aangebracht in een halsband (totaalgewicht 80 g), bevat een GPS-logger die dagelijks twee tot vier posities opslaat, en die op gezette tijden met behulp van Bluetooth kan worden uitgelezen (wanneer binnen een afstand van 300-400 van de vogel). Inmiddels, dat wil zeggen na de NOU-dag, vliegen er 12 kleine zwanen met deze technologie rond, waarvan we een voorbeeld in figuur 1 is weergegeven.

[pdf alleen voor leden] [english summary]