MOLENAAR H DE (2002) Grutto's in en tegen het licht. LIMOSA 75 (3): 129-130.

Themadag 'Vogels en grootschalige nieuwe infrastructuur'

De invloed van verlichting op dieren is voornamelijk bekend uit laboratoriumexperimenten. Dat laat zich moeilijk vertalen naar de praktijk van het vrije veld. Daarom is in opdracht van de Dienst Weg- en Waterbouw van Rijkswaterstaat door Alterra aanvullend veldonderzoek opgezet, toegespitst op de invloed van wegverlichting. Als eerste is gekeken naar de invloed op broedvogels van open grasland, met als gidssoort de Grutto Limosa limosa. Het onderzoek is in 1998 en 1999 uitgevoerd in het open graslandgebied tussen Limmen en Akersloot (NH), dat wordt doorsneden door de A9.
      De vraag was of wegverlichting invloed heeft op de broedperiode, de conditie, de legselpredatie en/of de nestplaatskeuze van de Grutto. Daarvoor zijn de aanwezige nesten opgespoord. Als uitgangspunt is aangenomen dat Grutto's niet zomaar ergens broeden. Op basis van veldervaring en literatuur is nagegaan welke perceelskenmerken de nestplaatsvoorkeur bepalen. Als indicatief zijn beschouwd: structuur (polligheid) en hoogte van de grasmat, vochtigheid, en bemesting met ruige stalmest. Aan de hand hiervan zijn alle percelen, ook de onbezette, getypeerd. Statistische bewerking van de typeringen leverde voor beide onderzoeksjaren een kaart op met de perceelsgewijze relatieve kans op bezetting. Op deze basis is het eerste seizoen zonder wegverlichting (1998) statistisch vergeleken met het tweede seizoen met wegverlichting (1999).
      Via invloed op de biologische kalender zou (weg)verlichting mogelijk effect kunnen hebben op de legdatum. Er kon echter geen verband worden aangetoond tussen het begintijdstip van het bebroeden van legsels en hun afstand tot de verlichting. Doordat de vogels in verlicht terrein langer zouden kunnen blijven foerageren, zou (weg)verlichting mogelijk effect kunnen hebben op hun conditie, en daarmee op de kwaliteit van de legsels. Dit is nagegaan door het gemiddelde eivolume per legsel te bepalen. Ook in dit geval kon geen verband met de afstand tot de verlichting worden aangetoond. Beide invloeden lijken overigens door de schaal van de terreinverlichting onwaarschijnlijk: de meetbare verlichting op maaiveld nadert al op zo'n vijftig meter afstand tot nul. Binnen deze zone bleken geen Grutto's te broeden. Om dezelfde reden lijkt het ook niet erg waarschijnlijk dat (weg)verlichting invloed heeft op de activiteiten van predatoren. Het aantal gevallen van legselpredatie was echter te gering om een statistische toets uit te voeren.
      Tenslotte de vraag of wegverlichting door mogelijke aantrekking of afstoting invloed heeft op de nestplaatskeuze. Dit leverde een statistisch significante negatieve invloed van wegverlichting op: de vogels blijken verlichting te vermijden. Voorlopig lijkt het erop dat de effectafstand in de orde van grootte van enkele honderden meters ligt. Bij dit alles moet worden benadrukt dat de resultaten niet alleen als gevolg van de beperkte opzet van het onderzoek, maar ook door verschijnselen zoals nestplaatstrouw, als indicatief moeten worden beschouwd.

[gratis pdf] [english summary]