Ardea
Official journal of the Netherlands Ornithologists' Union

login


[close window] [previous abstract] [next abstract]

Syroechkovskiy Y., Litvin K.Y. & Ebbinge B.S. (1991) Breeding success of geese and swans on Vaygach Island (USSR) during 1986-1988; interplay of weather and arctic fox predation. ARDEA 79 (3): 373-382
In 1986, 1987 en 1988 werd het broedsucces van Brandganzen Branta leucopsis, Toendrarietganzen Anser fabalis rossicus en Kleine Zwanen Cygnus columbianus bewickii op het eiland Vaygach in Noord-Rusland bestudeerd. Dit artikel presenteert gegevens over het effect van weersomstandigheden en poolvospredatie op het broedsucces. De predatiedruk van poolvossen Alopex lagopus werd tot nu toe afgeleid uit schattingen van de dichtheid aan lemmingen. Deze knaagdieren volgen een ongeveer 3-jarige cyclus in hun dichtheidsverloop. Alleen tijdens piekjaren voor de lemmingen komen roofvogels als Sneeuwuilen Nyctea scandiaca en Ruigpootbuizerds Buteo lagopus massaal tot broeden, terwijl ook poolvossen juist dan op grote schaal tot voortplanting komen. De zich voortplantende vossen zijn territoriaal. Vrij rondzwervende vossen komen in dergelijke jaren nauwelijks voor. Hoewel ook dan de vossen proberen ganzeneieren en zelfs broedende ganzen te bemachtigen, zijn zij niet erg volhardend. Zij worden dan vaak met succes door de ganzen weggejaagd. Brandganzen gaan in dergelijke jaren vaak rondom horsten van Ruigpootbuizerds broeden; zodoende profiteren zij van deze roofvogels die de vossen uit hun territorium verjagen. Vergelijkbare relaties zijn beschreven in de Russische literatuur voor Rotganzen Branta b. nigricans en Sneeuwganzen Anser caerulescens caerulescens, die op het eiland Wrangel (Oost-Siberië) rondom Sneeuwuilnesten broeden. Het eerste onderzoekjaar, 1986, volgde op een lemming- topjaar. De poolvossenstand was sterk toegenomen, terwijl het aantallemmingen sterk terugliep. Ruigpootbuizerden legden wel eieren, maar vanwege een tekort aan hun stapelvoedsel (lemmingen) werden alle nesten al in de loop van de broedtijd verlaten. De poolvossen waren zeer actief op zoek naar nesten, en zelfs op de moeilijk toegankelijke rotsrichels waar de Brandganzen broedden werden alle Brandgansnesten door hen geplunderd. Slechts een Brandgansnest op een eilandje in een meer bleef gespaard. Ook de nesten van de veel grotere Toendrarietgans vielen ten prooi aan poolvossen, om maar niet te spreken van de nesten van steltlopers (o.m. Kleine Calidris minuta en Temminck's Strandloper Calidris temminckii) en zangvogels, zoals Sneeuwgorzen Plectrophenax nivalis, IJsgorzen Calcarius lapponicus en Strandleeuweriken Eremophila alpestris. Alleen de Kleine Zwaan kon zich temidden van dit vossengeweld handhaven. Bovendien was in 1986 de weersgesteldheid gedurende de broedtijd slecht. In de loop van juni was er vorst en sneeuwde het soms. In 1987 was de vossenstand zeer sterk teruggelopen en werd er geen enkele lemming meer waargenomen in het onderzoeksgebied van 120 km2 (Fig. 4). Het voorjaar begon extreem laat (Tabel 1); dit was desastreus voor de Brandgans. De Toendrarietgans begon wat later te broeden. De broeddichtheid was net zo laag als in 1986 (gemiddeld ca. 1 nest/km2 ) en ca. 85% van de nesten kwam uit. De Kleine Zwaan had duidelijke kleinere legsels, terwijl bovendien de dichtheid de helft was van die in 1987 (0,09 nest/km2 t.o.v. 0,19 nest/km2). In 1988 begon de lemmingstand zich weer te herstellen. Ruigpootbuizerden broedden met succes, en de vossen kregen weer jongen. Bovendien was het weer uitzonderlijk mild. Brandgans en Toendrarietgans broedden in veel hogere dichtheden (Rietgans nu 3 nest/km2) en er werden 11 Kolgansnesten gevonden, waarvan er 10 uitkwamen. Er is een vergelijking gemaakt met het percentage eerstejaars vogels zoals dat bij groepen overwinterende ganzen en zwanen in Nederland wordt vastgesteld. De Russische populaties overwinteren hoofdzakelijk in Nederland (o.a. Fig. 1, 2 & 3). Duidelijk blijkt dat inderdaad 1988 een topjaar is geweest, toen en de predatiedruk laag was, en de weersomstandigheden uitermate gunstig waren.


[close window] [previous abstract] [next abstract]