Ardea
Official journal of the Netherlands Ornithologists' Union

login


[close window] [previous abstract] [next abstract]

Cave A.J., Visser J. & Perdeck A.C. (1989) Size and quality of the Coot Fulica atra territory in relation to age of its tenants and neighbours. ARDEA 77 (1): 87-98
Dit artikel gaat over de grootte en samenstelling van het broedterritorium van de Meerkoet in relatie tot de leeftijd van de broedvogels en hun buren. In Cave & Visser (1985) werd het vermoeden uitgesproken dat oude broedvogels grotere en betere territoria hebben dan jonge broedvogels. In dit artikel wordt daar nader op in gegaan. De waarnemingen (1984 tot en met 1987) zijn in een gedeelte van de Westeinderplassen uitgevoerd. In dit terrein zijn Meerkoeten gedurende een lange reeks van jaren geringd. Tevens zijn er kleurringen, en (van 1981 af) halsbanden aangelegd. Dankzij dit programma zijn er in het proefterrein veel broedvogels van bekende leeftijd en geslacht die individueel zijn te herkennen. Eerst werd onderzocht of mannetje en vrouwtje op een verschillende datum in het territorium verschenen. Dit bleek in veruit de meeste gevallen niet het geval te zijn. De volgende vraag was of het tijdstip waarop het territorium bezet wordt afhankelijk is van de leeftijd van de broedvogels. Tevens werd nagegaan in hoeverre de datum waarop het terrein ijsvrij wordt hierbij van invloed is. De analyse van de gegevens laat zien dat oude mannetjes eerder in hun territorium verschijnen dan jonge. Voor de wijfjes kon (onafhankelijk van de leeftijd van de man) geen invloed van de leeftijd op de aankomstdatum worden aangetoond. Er kon echter niet aangetoond worden dat de leeftijd van man en vrouw een verschillende invloed op de aankomst datum hadden. Hieruit werd de conclusie getrokken dat oude paren vroeger een territorium bezetten dan jonge paren, hoewel de gegevens suggereren dat de leeftijd van de man hierbij prevaleert. De som van de leeftijden van de beide partners werd hierbij als maat voor de leeftijd van het paar genomen. Vervolgens werd de vraag gesteld of de grootte van het territorium samenhangt met de leeftijd van de broedvogels. Als maat voor de grootte van het territorium werd het wateroppervlak gekozen, Het bleek dat oude paren een groter wateroppervlak tot hun beschikking hebben dan jonge paren. Verschillende effecten voor man en vrouw konden niet aangetoond worden. Een territorium met een groot wateroppervlak heeft ook een lange oever. De vraag rijst of het verband tussen leeftijd van het paar niet een uitvloeisel is van een verband tussen leeftijd en oeverlengte. Bij de analyse werd onderscheid gemaakt tussen (met hout) beschoeide en onbeschoeide oever. Onbeschoeide oever is veel meer begroeid dan beschoeide oever en we hebben reden om aan te nemen dat die begroeiing van belang is voor nestplaatsen, voedsel en schuilplaats. Het bleek nu dat onafhankelijk van beschoeide en onbeschoeide oever er een verband is tussen leeftijd van het paar en wateroppervlak. Het verband tussen leeftijd van het paar en het wateroppervlak is dus niet het gevolg van de correlatie tussen oeverlengte en wateroppervlak. Oude broedvogels zijn eerder in hun territorium dan jonge. Het kan dus zijn dat oude broedvogels een groter territorium hebben omdat ze eerder aanwezig zijn. Dat is niet het geval. Oude vogels hebben een groter territorium onafhankelijk van de datum waarop ze in hun territorium verschijnen. We vermoeden dat de vegetatie van onbeschoeide oevers een belangrijk element van het territorium is. Daarom werd nagegaan of de leeftijd van man en vrouw invloed heeft op de lengte van de onbeschoeide oever. Het blijkt nu dat oude mannen meer onbeschoeide oever hebben dan jonge en dat dit onafhankelijk is van zowel wateroppervlak, lengte beschoeide oever, datum van aankomst in het territorium en van het moment waarop het terrein ijsvrij is. De leeftijd van het wijfje speelt hierbij geen rol. Fig. 2 laat het verband tussen leeftijd van de man en onbeschoeide oever zien. De gegevens van de twee lijnen zijn op een verschillende manier verkregen. Een belangrijk verschil tussen data set 1 en 2 is dat de eerste groep waarnemingen uitgevoerd is in de periode tot aan het broeden. De tweede groep waarnemingen heeft betrekking op waarnemingen tijdens het verzorgen van de jongen. Het is mogelijk dat de territoria dan groter zijn, omdat later in het seizoen een deel van de vogels hun territorium heeft verlaten. De lengte van de onbeschoeide oever die een man bezet hangt niet alleen af van zijn eigen leeftijd maar ook van het aantal buren en hun leeftijd. Als een man buren heeft van een bepaalde gemiddelde leeftijd dan heeft hij minder onbeschoeide oever al naar gelang hij meer buren heeft. Immers de som van de leeftijden van de buren neemt toe met het aantal buren (N) als de gemiddelde leeftijd constant is. Als echter de som van de leeftijden van zijn buren gegeven is, heeft hij meer onbeschoeide oever al naar gelang hij meer buren heeft (de gemiddelde leeftijd neemt af met het aantal buren als de som van de leeftijden constant is). Dit laatste betekent dat een bepaalde druk van buren beter te weerstaan is als deze bestaat uit (een groter aantal) jonge buren. Cave & Visser (1985) kwamen tot de conclusie dat het golvend patroon van het aantal broedparen van de Meerkoet op de Westeinderplassen het gevolg is van de combinatie van een uitgesteld dichtheidsafhankelijke factor en variatie in jaarlijkse overleving onder invloed van de strengheid van de winter. Zij vermoedden dat het uitgesteld dichtheidsafhankelijke effect op het aantal broedparen, veroorzaakt wordt door leeftijdsafhankelijk territorium gedrag. De in dit artikel besproken gegevens ondersteunen deze veronderstelling. Ten eerste werd er een verband aangetoond tussen leeftijd van de eigenaar(s) en territorium eigenschappen. Ten tweede blijkt het aantal en de leeftijd van de buren hierbij een rol te spelen. Dit laatste resultaat laat zien dat er concurrentie is om territoria en dat oude vogels bij deze concurrentie in het voordeel zijn. Dit heeft tot gevolg dat jonge vogels bij hoge dichtheid een grotere kans hebben als broedvogel uitgesloten te worden dan oude.


[close window] [previous abstract] [next abstract]